İng. The Russian Association of Indigenous Peoples of the North-RAIPON
Arktik yerli halkları Soğuk Savaş’ın bitimi ve nükleer caydırıcılığın ortaya çıkması ile ekonomik, kültürel ve yönetişim alanlarında daha görünür olmak için harekete geçmiş ve bölgedeki güvenlik meselelerine katılımları artmıştır. Özellikle 1994 yılında Arktik Çevre Koruma Stratejisi (AEPS) himayesinde bulunan Arktik devletleri, Arktik yerli halklarının temsiliyetleri Rusya Yerli Halkları Birliği (RAIPON), Inuit Kutupçevresi Konseyi (Inuit Circumpolar Council- ICC), ve Sami Konseyi (Saami Council) olmak üzere üç kuruluşla desteklenmiştir.1
Rusya Kuzey Yerli Halkları Derneği (RAIPON), Mart 1990 yılında Kuzey Halklarının Birinci Kongresi’nde kurulmuştur. İlk ismi 26 halkı birleştiren Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin Kuzey Halkları Birliği’dir. 24 Kasım 1993’te Kuzey, Sibirya ve Rusya Federasyonu’nun uzak doğusundaki Yerli Küçük Sayılı Halklar Birliği adlı sosyo-politik bir hareket olarak tescil edilmiştir. Temmuz 1990 tarihinde ise dernek, Rusya Federasyonu Adalet Bakanlığı’na bağlı olup, tüm Rusya’yı kapsayan bir kamu kuruluşu olarak kabul edilmiştir. RAIPON, yerli halkların sorunlarıyla ilgili mevzuat konusunda Duma (Rusya Federasyonu parlamentosunun alt kanadı) ve Rusya Federasyonu hükümeti ile eşgüdümlü çalışmaktadır.2
Dernek, yaklaşık 270.000’den fazla yerli insanı ve 41 yerli halk grubunu temsil etmektedir. Temsil edilen halklar Rusya Federasyonu topraklarını kapsayan Murmansk’tan Kamçatka’ya kadar nüfusun yaklaşık %60’ını oluşturmaktadır.3 Günümüzde derneğin başkanı Grigory Ledkov’dur. Merkez ofisi Moskova, Vernadskogo’dadır. RAIPON, Arktik Konseyi daimi katılımcı statüsündedir. Ayrıca gözlemci olarak, Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi (ECOSOC) ile Birleşmiş Milletler Çevre Programı Yönetim Konseyi (UNEP/Küresel Bakanlar Çevre Forumu), Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü, Geleneksel Bilgi ve Kültür Komitesi gibi uluslararası kuruluşlara üyedir. Ayrıca 1999 yılında dernek, BM Çevre Programı’na sunulan, Rus kuzeyinin doğasının korunmasına yönelik üstün hizmetleri için Küresel 500 Onur Ödülüne (Global 500 Rool of Honour) layık görülmüştür.4 RAIPON, Arktik devletleri (Rusya Federasyonu, Amerika Birleşik Devletleri, Finlandiya, Norveç Krallığı, Danimarka Krallığı, İsveç, İzlanda, Kanada), Arktik Konseyi Çalışma Grupları ve Daimî Katılımcılar ile iş birliği yapmaktadır.5
Dernek, Yerli Kuzey Halkların Ekonomik ve Kültürel Gelişimi Federal Devlet Programı’nın (The Federal State Programme on Economic and Cultural Development of Indigenous Peoples) geliştirilmesi ve uygulanmasına aktif olarak katılmaktadır.6 RAIPON, Rusya Federasyonu’nun Kuzey, Sibirya ve Uzak Doğu’daki yerli küçük halkların insan haklarını korumayı, çıkarlarını savunmayı, sosyal ve ekonomik sorunlarının çözümüne katkı sağlamayı, çevreyi korumayı, kültürel gelişimini ve eğitiminin desteklemesini amaçlamaktadır. Kuzey’in az sayıdaki yerli halklarının doğal yaşam alanlarını ve geleneksel yaşam standartlarının korunmasının yanı sıra ulusal ve uluslararası yasalara uygun olarak kendi kendilerini yönetme haklarının sağlanması için çalışmaktadır.7
Rusya Kuzey Yerli Halkları Derneği, yerli halkların çatı örgütleri ve kuzey halklarının ana destekçileri arasındadır. Bir dizi bölgesel ofis açarak neredeyse tüm yerli örgütleri bir çatı altında toplamıştır. RAIPON’un organizasyon yapısı bir piramidi andırmaktadır. Bölge ofislerinin liderleri, bölgelerdeki yerli halklar tarafından seçilmektedir.8
Rusya Kuzey Yerli Halklar Birliği Kongresi
Dernek tüzüğüneı göre kongre derneğin en yüksek yönetim organıdır. Kongre, Dernek Koordinasyon Kurulu tarafından dört yılda bir toplanmaktadır ve dernek faaliyetleri ile ilgili her konuyu görüşme hakkına sahiptir. Kongreler arası dönemde, derneğin mevcut çalışmaları Koordinasyon Kurulu ve dernek başkanı, dernek birinci başkan yardımcısı ve başkan yardımcılarından oluşan başkanlık tarafından yönetilmektedir. Dernek başkanı kongrede gizli oyla seçilmektedir. Dernek kongresi, derneğe üye olma ve üyelikten çıkarma gibi konularda değerlendirme yapmaktadır. İlk kongre derneğin kurulduğu 1999 yılında yapılmıştır. Derneğin olağanüstü kongresi 24 Ocak 2013’te Moskova’da yapılmıştır. Olağanüstü kongrenin toplanma sebebi RAIPON tüzüğünün federal mevzuata uymadığı gerekçesiyle ve Rusya Federasyonu Adalet Bakanlığı’nın gerekliliğine uygun olarak değiştirilmesi için toplanmıştır. Rusya Federasyonu Adalet Bakanlığı bu dönemde derneğin faaliyetlerini 1 Kasım 2012 tarihinde aldığı kararla, 20 Nisan 2013 tarihine kadar askıya almıştır. Bu kapsamda olağanüstü kongrede, derneğin tüzüğü ile ilgili konular, delegelerin oyu ile resmen karara bağlanarak, gerekli belgeler hazırlanıp Rusya Federasyonu Adalet Bakanlığı’na sunulmuş ve çalışmalarına kaldığı yerden devam etmiştir. Derneğin son kongresi olan IX. Kongre 4-8 Nisan 2021’de Salekhard şehrinde yapılmıştır.9
Rusya Kuzey Yerli Halklar Birliği Başkanlığı
Rusya Kuzey Yerli Halklar Birliği Başkanlığı, derneğin kararlarını uygulamak için Koordinasyon Konseyi ve Koordinasyon Konseyi toplantıları arasında operasyonel yönetimi sağlayan yürütme organı işlevindedir. Başkanlık RAIPON’un faaliyetlerini güncel ve uzun vadeli planlamasını yapmakta, kamu ve diğer kuruluşlarla iş birliğini düzenlemekte ve geliştirmekte, derneğin planlanan faaliyetlerini değerlendirmek, dernek aktivistlerin liyakat belgelerinin verilmesi teklifinin değerlendirilmesi ve derneğin planlanan faaliyetlerinin uygulanmasını izlemektedir. Başkanlık kararları toplantı yeter sayısı sağlandığı sürece, başkanlık üyelerinin oylarının basit çoğunluğu ile alınmaktadır. RAIPON birinci başkan yardımcısı Alexander Novyuhov ve Başkan Yardımcısı Nina Veysalova’dır.10
Rusya Kuzey Yerli Halklar Birliği Koordinasyon Konseyi
Koordinasyon Konseyi, RAIPON’un daimî yönetim kurulu organıdır. Koordinasyon Kurulu’nun üye sayısı Dernek Kongresi tarafından belirlenmektedir. Kurulun toplantıları yılda iki kez yapılmaktadır. Kurulun yapısı RAIPON üyeleri olan başkan, başkan yardımcıları ve bölgesel kamu kuruluşu başkanlarından oluşmaktadır.11
