Sosyal ve Beşerî Bilimler

Uluslararası Kutup Yılları (UKY)

ONUR LİMON

İng. International Polar Years (IPYs)

Uluslararası Kutup Yılları (UKY), kutup (Arktik ve Antarktika) bölgelerinin benzersiz ortamlarına (flora ve fauna, buz ve buzullar, iklim ve coğrafi yapı gibi) odaklanan, ulusal ve genellikle kısa ömürlü keşif gezilerinin yerine, disiplinler arası, çok taraflı ve uluslararası iş birliğine dayanan bilimsel programlardır.

Son 140 yılda dünyanın dört bir yanından bilim insanları kutup bölgelerinde bilimsel araştırma ve keşif programları gerçekleştirmek için dört kez bir araya gelmiştir:

a) UKY-1, 1882-1883

b) UKY-2, 1932-1933

c) UKY-3 ya da Uluslararası Jeofizik Yılı, 1957-958

d) UKY-4, 2007-2008

Her kutup yılı, bilimde uluslararası iş birliğinin önemli bir simgesi olmuştur. Bilim insanları ve hükümetlerin uluslararası iş birliğinde kazandıkları deneyim, diğer uluslararası bilimsel iş birliklerine zemin hazırlamıştır.1

Birinci Uluslararası Kutup Yılı, 1882-1883

UKY-1, kutup bölgelerine koordineli yapılan uluslararası seferler ve bilimsel iş birliğinin öncüsüdür. Bu yönde ilk öneri, Avusturyalı kâşif Carl Weyprecht (1938-1881) tarafından-1872-1874 tarihlerindeki Arktik seferi sonrası-1875’te Viyana Bilimler Akademisi toplantısında dile getirilmiştir.2 Ona göre; kutup bölgeleri dünyanın fiziksel durumu hakkında önemli bir araştırma alanı sunsa da o güne kadar bilimsel sonuçlar açısından çok az şey üretilmiştir. Devletlerin asıl amaçları ve odağı jeofizik yerine coğrafi keşifler olmuştur.3

Dört yıl sonra Weyprecht, 1879’da Roma’da düzenlenen Uluslararası Meteoroloji Kongresi (günümüzdeki adıyla Dünya Meteoroloji Örgütü (World Meteorological Organization-WMO)’nde tüm hükümetlere, kutup bölgelerinde bilimsel gözlemler yapmak amacıyla kutup keşif gezileri düzenlenmesi4 ve Arktik’te bir yıl boyunca aynı anda farklı gözlemlerin gerçekleştirileceği istasyonlar kurulması önerilerinde bulunmuştur.5 Kongre konuyu tartışmak için bir Uluslararası Meteoroloji Komisyonu atamış ve özel bir konferans toplama talimatı vermiştir. Sonraki yıllarda UKY-1 için dört Uluslararası Kutup Konferansı (sırasıyla 1879, 1880, 1881 ve 1884) toplanmıştır.6

Bunlardan ilki 1-5 Ekim 1879’da Hamburg’da düzenlenmiştir. Bu kapsamda, Arktik’te minimum sekiz istasyon olacak şekilde gözlemlerin 1881 yılı sonbaharında başlaması ve bir sonraki sonbahara kadar devam etmesi kararlaştırılmıştır. Ayrıca katılımcı ülkelerdeki-Almanya, Avusturya-Macaristan, Danimarka, Fransa, Hollanda, Norveç, İsveç ve Rusya- düzenlemelerin tekdüzeliğini sağlamak için Alman Denizcilik Gözlemevi müdürü Georg Neumayer’in başkanı olduğu daimî bir Uluslararası Kutup Komisyonu oluşturulmuştur.7

7 Ağustos 1880’de, Bern’de düzenlenen ikinci konferansta dört devletten Avusturya-Macaristan, Danimarka, Norveç ve Rusya ile kesin iş birliğine varılmıştır. Ancak Hamburg’ta belirlenen sekiz istasyonun henüz güvence altına alınmadığı göz önüne alınarak, operasyonların başlamasının 1882 sonbaharına kadar ertelenmesine karar verilmiştir.8

Üçüncü konferans, 1 Ağustos 1881’de St. Petersburg’da toplanmış ve katılımcı ülkeler tüm istasyonlarda gözlemlerin başlama tarihini 1 Ağustos 1882, bitiş tarihini ise 1 Eylül 1883 olarak belirlemiştir.9 Böylelikle tarihte ilk kez, 11 devletten-ABD, Almanya, Avusturya-Macaristan, Danimarka, Fransa, Hollanda, İngiltere, İsveç, Kanada, Norveç ve Rusya-bilim insanları, 13 ay boyunca UKY-1’i gerçekleştirmek için bir araya gelmiştir.10 Erişimi zor bölgelere keşif gezileri düzenlenmiş, kutupaşan (transpolar) noktalarda kış kampları ve gözlemevleri oluşturulmuştur.11 Arktik’te 12 ve Antarktika’da iki keşif istasyonu oluşturulmuştur.12 Yapılan bilimsel çalışmaların ve gözlemlerin konuları ve zamanlaması, kullanılacak araçlar ve verilerin yayınlanmasında izlenecek kurallar St. Petersburg merkezli uluslararası bir komite tarafından koordine edilmiştir.13

Nisan 1884’te Viyana’da düzenlenen dördüncü konferans, feshedilmeden önceki (3 Eylül 1891’de Münih) son konferans olmuştur.14 Konferansta, manyetik ve meteorolojik verilerin işlenmesinin birleşik yöntemleri ve bunların yayımlanma yolları tartışılmış, keşif gezilerinin sonuçlarının sonraki bir yıl içinde yayınlanması kararlaştırılmıştır. Buna rağmen ilk belgeler 1885’te ulusal olarak yayınlanabilmiştir.15 Bunlardan bazıları biyolojik veya antropolojik araştırmalardan elde edilen-jeofizik alanında olmayan-materyalleri içermektedir. Kutupsal olmayan 35 gözlemevinden alınan UKY gözlemleri derlenmemiş ve UKY-1 ile ilgili genel bir bibliyografya yayınlanmamıştır. Mevcut uygulama doğrultusunda, her keşif gezisinin veya araştırmalara katılan her bilim insanının bulguları, bilgi topluluğunda kendi yolunu çizmeye bırakılmıştır.16

İkinci Uluslararası Kutup Yılı, 1932-1933

UKY-1 bilimde uluslararası iş birliğinin bir kilometre taşı olarak 1932-1933’te gerçekleşen UKY-2’nin altyapısını hazırlamıştır.17 Dünya genelindeki ekonomik bunalım nedeniyle katılım düzeyi başlangıçta planlanandan daha düşük seviyede gerçekleşmiştir.

UKY-2 için ilk öneri, Rus zoolog ve oşinograf Leonid Breitfuss (1864-1950) tarafından 1926’da yapılmıştır: UKY-1’in daha geniş bir çerçeve ve daha uzun bir gözlem süresi ile tekrarlanması18. Bu öneri, 23 Kasım 1927’de, Dr. Johannes Georgi tarafından Hamburg’da Alman Denizcilik Gözlemevi (Deutsche Seewarte)’ndeki bir toplantıda tekrar formüle edilmiştir.19 Aynı yıl gözlemevi başkanı ve WMO’da resmi temsilci olan Hugo Dominik (1872-1933) tarafından da WMO Başkanı Ewoud van Everdingen’e (1873-1955), 1932-1933’te UKY-2’nin yapılması önerilen resmi teklif gönderilmiştir.20

2 Haziran 1928’de Londra’daki İngiliz Meteoroloji Ofisi’nde teklife ilişkin yapılan toplantıda UKY-2’nin jeofizik alanındaki bilginin zenginleşmesine yol açabileceği sonucuna varılmıştır.21 10-18 Eylül 1929’da Kopenhag’da düzenlenen WMO’nun 6. Olağan Yönetim Konferansı’nda Dominik’in yeni bir kutup yılı için resmi önerisi kabul edilmiştir. Konferans sonunda; Arktik ve Antarktika’daki bir istasyon ağındaki manyetik, auroral ve meteorolojik gözlemlerin sadece kutup bölgelerinde değil, dünya genelinde bu konulara ilişkin mevcut bilgi ve anlayışı (karasal manyetizma, deniz ve hava navigasyonu gibi) geliştireceği belirtilmiştir. Konferans, Dan la Cour (1876-1842) başkanlığında UKY-2 için uluslararası bir komisyonun kurulmasıyla sonuçlanmıştır.22 Arktik ve Antarktika’daki farklı koşullar dikkate alınarak UKY-2 döneminin 1 Ağustos 1932’den 31 Ağustos 1933’e kadar geçici olarak belirlenmesine karar verilmiştir.23

1930’da St. Petersburg’ta gerçekleştirilen Kutup Yılı Komisyonu ilk toplantısında,24 dünya ekonomik krizi nedeniyle UKY-2 için oluşan tereddüt Rockefeller Vakfı gibi kuruluşların mali desteğiyle atlatılmıştır.25 Innsbruck’ta 21-26 Eylül 1931’de gerçekleştirilen ikinci toplantıda, UKY-2’nin minimum güneş aktivitesi sırasında 1 Ağustos 1932’den 31 Ağustos 1933’e kadar sürmesine karar verilmiştir. Antarktika’daki gözlem dönemi ise gemilerin gidebileceği güney yazı dikkate alınarak 1 Ocak 1933 olarak belirlenmiştir.26

Türkiye dahil 44 ülkenin katıldığı UKY-2 dünya geneline yayılmıştır. Bu nedenle Cour bu yılı “Dünya Yılı” olarak adlandırmak istemiştir.27 Mali kısıtlamalar nedeniyle Antarktika’da herhangi bir istasyon kurulmamış ancak Londra’daki Meteoroloji Ofisi, güney yarımkürede yapılan tüm gemi gözlemlerini toplama görevini üstlenmiştir. Ekvator’un yanında veya güneyinde bulunan beş ek manyetik istasyon dışında, Arktik’te 27 istasyon kurulmuştur.28

II. Dünya Savaşı sırasında UKY-2 kapsamında sınırlı bir veri kaybı olmuştur. Kopenhag’daki Komisyon Merkez Bürosu (Central Bureau of the Commission), tüm verilerin yanı sıra yayınlanmış ve yayınlanmamış raporların eksiksiz bir arşivini toplamış ve Kopenhag’daki Danimarka Meteoroloji Enstitüsü’nün kütüphanesine teslim etmiştir.29

Üçüncü Uluslararası Kutup Yılı ya da Uluslararası Jeofizik Yılı, 1957-1958

UKY-3-diğer adıyla Uluslararası Jeofizik Yılı (International Geophysical Year-IGY) - dünyanın dört bir yanından jeofizik verilerin toplanmasını koordine etmek için uluslararası bir çaba olmuştur. UKY-3’ün birçok yenilikçi teknolojinin ortaya çıktığı bir zamanda, yeni bir bilimsel keşif çağının başlangıcına işaret ettiği de söylenebilir.31

UKY-3 için ilk öneri, 5 Nisan 1950’de birçok önemli jeofizikçinin bir araya geldiği-Silver Springs (Maryland/ABD)’de James A.Van Allen’in evinde düzenlenen-bir toplantıda, Lloyd Viel Berkner (1905-1967) tarafından önerilmiştir.32

Bu öneri toplantıda hazır bulunan James A. Van Allen, Sydney Chapman, J. W. Joyce, S. F. Singer ve E. H. Vestine tarafından kabul edilmiş ve aynı yıl Berkner ve Chapman tarafından İyonosfer Karma Komisyonu (The Mixed Commission on the Ionosphere)’na resmi olarak sunulmuştur.

Edward Appleton’un başkanlığındaki bu Komisyon, Temmuz 1950’de Brüksel’deki toplantısında geçici bir program hazırlamıştır. Bu kapsamda, Uluslararası Bilim Konseyi (International Council of Scientific Unions-ICSU yeni adıyla International Council for Science-ICS)’ne iletilmek üzere UKY-3 için 1957-1958’in aday gösterilmesi ve 1951’de planlamayı denetlemek üzere bir Uluslararası Kutup Yılı Komisyonunun oluşturulması kararlaştırılmıştır.33

Önceki iki UKY’den farklı olarak UKY-3 için çok sayıda ulusal ve uluslararası planlama toplantıları yapılmıştır. 1951’de UKY-3 için öneriler ICSU’ya iletilmiş ve UKY-3 için bir Özel Komite oluşturması kabul edilmiştir. ICSU’nun 16 Mayıs 1952’de Londra’da düzenlenen toplantısında, Herb Ays bahsi geçen özel komitenin düzenleyicisi olarak atanmıştır. İş birliği yapmaya davet edilen WMO, sinoptik gözlemlerin genişletilmesi gereğini vurgulayarak UKY-3’ün IGY şeklinde düzenlenmesinin çok daha yararlı olacağına dikkat çekmiştir. 34

Bu bağlamda, 1957-1958 için her ülkede özel ulusal komitelerin oluşturulması talebiyle ICSU’nun bağlı kuruluşlarına mektuplar gönderilmiştir.35 Genel olarak girişimin kutup bölgeleriyle sınırlı olmaması, aynı zamanda tropikal ve güney bölgelerle de ilgili olması gerektiği konusunda fikir birliğine varılmıştır. Programın bu genişlemesi ICSU’nun Ekim 1952’de Amsterdam’daki toplantılarında kabul edilmiş ve girişimin adının “Uluslararası Jeofizik Yılı (IGY) veya Année Géophysique Internationale (AGI)” olarak değiştirilmesine karar verilmiştir. Böylelikle sadece dünyanın yüksek enlemleri değil, aynı zamanda tropik ve ılıman bölgelerdeki fiziksel süreçler de incelenebilmiştir.36

IGY Özel Komitesinin, 8-14 Eylül 1955’te Brüksel’deki toplantısında, IGY’nin faaliyetlerine 1 Temmuz 1957’den 31 Aralık 1958’e kadar 18 ay süreyle devam etmesine karar verilmiştir.37 IGY kapsamında 11 farklı alanda araştırma yapılmıştır: Kutup ışıkları (aurora), gece aydınlığı veya gök aydınlığı (airglow), kozmik ışınlar, jeomanyetizma, buzulbilim, yerçekimi, iyonosfer fiziği, boylam ve enlem belirlemeleri, meteoroloji, oşinografi, üst atmosferin roketle araştırılması, sismoloji ve güneş aktivitesi.38

Türkiye dâhil 67 ülkenin (o dönemde dünya ülkelerinin neredeyse 2/3’ü) katıldığı IGY’nin toplam maliyeti yaklaşık bir milyar ABD dolarıdır. Harcamaların büyük kısmı, dünya genelinde yaklaşık 2.500 (gemiler dâhil) bilimsel gözlem noktası kurma, hizmet verme ve işletme lojistiğine gitmiştir. Antarktika uzaklığı, sert iklimi ve zor erişimi nedeniyle en maliyetli olanıdır.39 IGY’nin önceki iki UKY’den önemli bir farkı, 1957’de uluslararası serbest veri alışverişini sağlayan “Dünya Veri Merkezi (World Data Centers)”nin kurulması olmuştur.40

Dördüncü Uluslararası Kutup Yılı, 2007-2008

UKY-4, önceki UKY’ler ile kıyaslandığında daha geniş kapsamlı disiplinler arası bir program olarak öne çıkar.41 Jeofizikten ekolojiye, insan sağlığından sosyal ve beşerî bilimlere kadar çok çeşitli disiplinleri içermektedir.

UKY-4 fikri 1990’ların sonunda ve 2000’lerin başında ortaya çıkmış ve gelişmiştir. 2003-2004 yılları yoğun bir iletişim dönemi olmuştur. Birçok ulusal ve uluslararası kutup örgütü girişiminin iş birlikçi ve aşağıdan yukarıya doğru (tabandan) gelen karakterine katkıda bulunmuştur.

UKY-4 için 31 Temmuz- 2 Ağustos 2003’te Chris Rapley ve Robin Bell’in öncülüğünde Paris’te ICSU merkezinde bir planlama toplantısı düzenlenmiştir. Toplantının esas amacı, UKY-4’ün hedeflerine ilişkin ortak bir vizyon geliştirmek ve diğer ilgili kurumlarla koordinasyonu sağlamaktır.42

Bu kapsamda, ICSU, WMO ve Rus iş birlikçiler arasındaki temel etkileşim, 22-23 Ocak 2004’te St. Petersburg’ta düzenlenen “2007-2008 Uluslararası Kutup Yılı İçin İş Birliği” başlıklı toplantıda gerçekleşmiştir.43 Kasım 2004’te ise WMO’nun katılımıyla, ICSU Planlama Grubu tarafından UKY-4 için bir çerçeve geliştirilmiş ve altı bilimsel tema belirlenmiştir: 1) durum (status); 2) değişim (change); 3) küresel bağlantılar (global linkages); 4) yeni sınırlar (new frontiers); 5) gözlem noktası (vantage point); 6) insan boyutu (human dimension).44

UKY-4 programı ve uygulama aşamaları, ICSU ve WMO Ortak Komitesi (Joint Committee), onun alt komiteleri ve Uluslararası Program Ofisi (International Programme Office)’nin liderliğinde 2005-2009’da gerçekleşmiştir.45 Ortak Komite’nin görev süresi boyunca (Ocak 2005-Haziran 2010) birincil rolü, UKY şemsiyesi altında çok disiplinli uluslararası kutup araştırmalarını teşvik etmek ve sunulan önerileri UKY kriterlerine göre değerlendirmektir. Bu dönem üç aşamaya ayrılabilir. Bunlar; 1) 2005’ten Mart 2007’ye kadar UKY için planlama; 2) Mart 2007’den Şubat 2009’a kadar olan UKY için gözlem (araştırma); 3) Mart 2009’dan Haziran 2010’a kadar UKY mirasının değerlendirilmesi ve güvence altına alınması dönemidir.46

2007’de başlatılan 2007-2008 UKY-4’ün gözlem dönemi-Arktik ve Antarktika’da tam bir yıllık gözlem döngüsünün tamamlanabilmesi için-1 Mart 2007’den 1 Mart 2009’a kadardır. Türkiye dâhil 63 ülkeden binlerce bilim insanı 200’den fazla projede yer almıştır. UKY-4; eğitim, sosyal yardım ve bilim sonuçlarının halka iletilmesini ve yeni nesil kutup araştırmacılarını eğitmeyi misyonları arasına katmıştır.47

Kaynakça

2 Barr, S. ve Lüdecke, C. (editör) (2010). The History of the International Polar Years (IPYs). Springer, Berlin. CSAGI (1959). The Histories of the International Polar Years and the Inception and Development of the International Geophysical Year: Annals of The International Geophysical Year. International Council of Scientific Unions (CSAGI), Pergamon Press, Bristol.

3 Heathcote, N.H. ve Armitage, A., (1959), The First International Polar Year (1882-1883). CSAGI (editör), The Histories of the International Polar Years and the Inception and Development of the International Geophysical Year: Annals of The International Geophysical Year, International Council of Scientific Unions (CSAGI), Pergamon Press, Bristol, s. 6; Tammiksaar, E., Sukhova, N.G. ve Lüdecke, C. (2010). The International Polar Year 1882-1883. Barr, S. ve Lüdecke, C. (editör), The History of the International Polar Years (IPYs). Springer, Berlin. ss. 8-9; Raspopov, O.M., Kuz’min, I.A. ve Kharin, E.P. (2007). The 50th anniversary of International

4 Heathcote ve Armitage, a.g.m., s. 6.

5 Heathcote ve Armitage, a.g.m., ss. 6-7; Tammiksaar vd., a.g.m., s. 14; Taylor, a.g.m., s. 371.

6 Raspopov vd., a.g.m., s. 1.

7 Heathcote ve Armitage, a.g.m., ss. 6-25; Tammiksaar vd., a.g.m., ss. 7-35.

8 Tammiksaar vd., a.g.m., ss. 6-7.

9 Tammiksaar vd., a.g.m., s. 7; Raspopov vd., a.g.m., s. 1.

10 Heathcote ve Armitage, a.g.m., s. 8; Tammiksaar vd., a.g.m., ss. 21-22.

11 Heathcote ve Armitage, a.g.m., ss. 14-15; Tammiksaar vd., a.g.m. s. 22; Taylor, a.g.m., s. 371.

12 Heathcote ve Armitage, a.g.m., ss. 15-17; Raspopov vd., a.g.m., s. 1.

13 Tammiksaar vd., a.g.m. ss. 22-23.

14 Tammiksaar vd., a.g.m. s. 28.

15 Heathcote ve Armitage, a.g.m., s. 14; Tammiksaar vd., a.g.m. ss. 26-27.

16 Tammiksaar vd., a.g.m. s. 27.

17 Tammiksaar vd., a.g.m. ss. 27-30.

18 Laursen, V. (1951). Bibliography for the Second International Polar Year 1932-33. International Metereorological Organization Temporary Commission on the Liquidation of the Polar Year 1932-33, Kopenhag, s. 13; Laursen, V. (1959). The Second International Polar Year. CSAGI (editör), The Histories of the International Polar Years and the Inception and Development of the International Geophysical Year: Annals of The International Geophysical Year, International Council of Scientific Unions (CSAGI), Pergamon Press, Bristol.

19 Lüdecke, C. ve Lajus, J. (2010). The Second International Polar Year 1932-1933. Barr, S. ve Lüdecke, C. (editör), The History of the International Polar Years (IPYs). Springer, Berlin, s. 142.

20 Laursen, Bibliography for the Second..., s. 14.

21 Laursen, Bibliography for the Second..., s. 14; Lüdecke ve Lajus, a.g.m., s. 142.

22 Lüdecke ve Lajus, a.g.m., s. 144.

23 Laursen, Bibliography for the Second..., s. 15; Lüdecke ve Lajus, a.g.m., s. 149

24 Lüdecke ve Lajus, a.g.m., s.161

25 Lüdecke ve Lajus, a.g.m., s. 151.

26 Laursen, Bibliography for the Second..., ss. 26-27 ve 32-33; Lüdecke ve Lajus, a.g.m., s. 164 ve 168

27 Laursen, Bibliography for the Second..., ss. 23-24; Lüdecke ve Lajus, a.g.m., s. 162.

28 Laursen, The Second International..., s. 223.

29 Lüdecke ve Lajus, a.g.m., s. 169.

30 Laursen, Bibliography for the Second..., s. 11; Lüdecke ve Lajus, a.g.m., s. 164.

31 Laursen, V. (1959). The Second International Polar Year. CSAGI (editör.), The Histories of the International Polar Years and the Inception and Development of the International Geophysical Year: Annals of The International Geophysical Year, International Council of Scientific Unions (CSAGI), Pergamon Press, Bristol, s. 234.

32 Jones, S.H., (1959). The Inception and Development Of The International Geophysical Year. CSAGI (editör), The Histories of the International Polar Years and the Inception and Development of the International Geophysical Year: Annals of The International Geophysical Year, International Council of Scientific Unions (CSAGI), Pergamon Press, Bristol; Dodds, K., Gan, I. ve Howkins, A. (2010). The IPY-3: The International Geophysical Year (1957-1958). Barr, S. ve Lüdecke, C. (editör), The History of the International Polar Years (IPYs). Springer, Berlin; Berguno, J. ve Elzinga, A. (2010). The Achievements of the IGY. Barr, S. ve Lüdecke, C. (editör), The History of the International Polar Years (IPYs). Springer, Berlin.

33 Jones, a.g.m., s. 383; Dodds vd. ss. 239-240.

34 Jones, a.g.m., s. 383.

35 Jones, a.g.m., s. 384.

36 Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi o sırada ICSU’ya bağlı olmadığından iş birliği için ayrıca talepte bulunulmuştur. Jones, a.g.m., s. 384.

37 Jones, a.g.m., s. 385.

38 Jones, a.g.m., s. 404.

39 Jones, a.g.m., s. 402; Berguno ve Elzinga, a.g.m., s. 261.

40 Berguno ve Elzinga, a.g.m., s. 260-261.

41 Krupnik, I., Baker, M., Bulkeley, R., Korsmo, F. ve Lüdecke C. (2011). From IPY-1 to IGY: Early Lessons in Making Global Science. Krupnik, I., vd., (editör), Understanding Earth’s Polar Challenges: International Polar Year 2007-2008. University of the Arctic, Rovaniemi, Finland/CCI Press (Basılı Versiyon), Edmonton, Alberta, Canada and ICSU/WMO Joint Committee for International Polar Year, ss. 17-19.

42 Krupnik, I., Baker, M., Bindschadler, R., Egerton, P., Elfring, C., Johnson, L., Kotlyakov, V., Rapley, C., Sarukhanian, E. ve Thiede, J. (2011). How IPY 2007-2008 was Born: 1997-2003. Krupnik, I., vd., (editör), Understanding Earth’s Polar Challenges: International Polar Year 2007-2008. University of the Arctic, Rovaniemi, Finland /CCI Press (Basılı Versiyon), Edmonton, Alberta, Canada and ICSU/WMO Joint Committee for International Polar Year, s. 29.

43 Krupnik, I., Ellis-Evans, C., ve Elfring, C. (2011). Early Planning for IPY: July 2003-December 2004. Krupnik, I., vd., (editör), Understanding Earth’s Polar Challenges: International Polar Year 2007-2008. University of the Arctic, Rovaniemi, Finland/CCI Press (Basılı Versiyon), Edmonton, Alberta, Canada and ICSU/WMO Joint Committee for International Polar Year, s. 61.

44 Krupnik, I., vd. Early Planning for IPY..., s. 53.

45 ICSU/WMO (2007). The scope of science for the International Polar Year 2007-2008. ICSU/WMO Joint Committee for IPY 2007-2008, WMO/TD-No. 1364, s. 245. Allison, I., Beland, M., Carlson, D., Qin., D., Sarukhanian, E. ve Smith, C. (2007). International Polar Year 2007-2008. WMO, 56 (4), ss. 244-245.

46 Krupnik, I., vd. Early Planning for IPY..., s. 60.

47 Allison, I. ve Krupnik I. (2011). Organization and Implementation of IPY: 2005-2009. Krupnik, I., vd., (editör), Understanding Earth’s Polar Challenges: International Polar Year 2007-2008. University of the Arctic, Rovaniemi, Finland /CCI Press (Basılı Versiyon), Edmonton, Alberta, Canada and ICSU/WMO Joint Committee for International Polar Year, s. 109.

48 ICSU/WMO, a.g.e., s. 2444; Calder, j., ve Krupnik, I., (2007). Engaging Asian Nations in IPY: Asian Forum for Polar Sciences (AFoPS). Krupnik, I., vd., (editör), Understanding Earth’s Polar Challenges: International Polar Year 2007-2008. University of the Arctic, Rovaniemi, Finland /CCI Press (Basılı Versiyon), Edmonton, Alberta, Canada and ICSU/WMO Joint Committee for International Polar Year, s. 555.

49 Krupnik, I., Ellis-Evans, C., ve Elfring, C. (2011). Early Planning for IPY: July 2003-December 2004. Krupnik, I., vd., (editör), Understanding Earth’s Polar Challenges: International Polar Year 2007-2008. University of the Arctic, Rovaniemi, Finland /CCI Press (Basılı Versiyon), Edmonton, Alberta, Canada and ICSU/WMO Joint Committee for International Polar Year, ss. 49-68.

Yazarlar