Lat. Balaenoptera physalus
İng. Fin Whale
Uzun balina, “Fin balinası” ve “çatal kuyruklu balina” isimleriyle de anılır. Bilimsel adındaki Yunanca “physalus” kelimesi, uzun balinanın karakteristik su püskürtme özelliğine atıfta bulunarak “püskürtmek” anlamına gelir.
Vücut yapıları cinsiyete bağlı olarak farklılık gösterir ve dişiler erkeklerden yaklaşık %5-10 oranında daha uzundur. Güney Yarım Küre’de yetişkinlerin ortalama vücut uzunluğu kadınlarda yaklaşık 26 metre ve erkeklerde 25 metredir; Kuzey Yarım Küre’de ise 22,5 ve 21 metredir. Yetişkin bireylerin vücut kütlesi Kuzey Yarım Küre’de 40-50 ton ve Güney Yarım Küre’de 60-80 ton arasında değişir.1 Uzun balina, tropik bölgelerden kutup bölgelerine kadar dünyanın en büyük su kütlelerinde bulunur. Popülasyonlarının en yoğun olduğu bölgeler ise genellikle ılıman ve soğuk sulardır.
Uzun balina oldukça çeşitli organizmalarla beslenir. Temel besin kaynakları mevsime ve bölgeye göre değişir. Kuzey Yarım Küre’de tercih edilen besin kaynağı büyük çoğunlukla kuzey krilidir. Ancak diğer planktonik kabukluları, kapelin balığı, ringa balığı, uskumru, mavi mezgit gibi balık türlerini ve hatta küçük kalamarları da tüketirler. Güney Yarım Küre’de ise diyetleri neredeyse sadece Subantarktika krilidir, ancak Antarktik kril ve diğer planktonik kabukluları da tüketirler. Diğer birçok balina türü gibi yaz aylarında yoğun bir şekilde beslenirler ve kışın depoladıkları yağları kullanırlar. Yetişkin bireyler yaz aylarında günde ortalama 1 tona yakın kril tüketirler. Büyük ve hızlı olduklarından, yalnızca katil balinalar gibi yırtıcılar tarafından avlanma riski taşırlar.
Uzun balinalar, Güney Yarım Küre’de kuzey-güney doğrultusunda mevsimsel olarak göç ederler. Yaz aylarında yüksek enlemlerde yoğun bir şekilde beslenirken ve yağ depolarlar, kışın düşük enlemlere gelirler ve bu sırada büyük ölçüde depoladıkları yağları tüketirlerken üreme ve doğurma faaliyetlerini de gerçekleştirirler. Mevsimsel göç genellikle gebe dişilerle başlar ve kısa bir süre sonra yetişkin erkekler ve diğer dişiler de mevsimsel göçlerine başlarlar.
Diğer büyük deniz memelileri ile karşılaştırıldığında, uzun balinalar nispeten hızlı yüzücülerdir. Normal seyir hızları 5-8 knot olmakla birlikte kısa süreli hızlanmalarda 15 knot’a kadar çıkabilirler. Uzun balinalar genellikle su altında hareket etmeyi tercih ederler. Taciz edildikleri durumlar dışında su yüzeyine çıkmaları çok nadirdir. Dalışları 100-200 metre ile sınırlıdır ve genellikle 3-10 dakika arasında sürer.
Uzun balinaların su altında çıkardığı sesler çoğunlukla düşük frekanslı inlemeler, homurtular ve daha yüksek frekanslı titreşimlerden oluşur.2 Erkekler karakteristik özellikleri olan uzun menzilli düşük frekanslı sesler çıkarır. Bu sesler çoğunlukla kış üreme mevsiminde ortaya çıkar ve uzak mesafelerde bulunan dişileri cezbetmek için yapılan üreme gösterileri olabilir. Kaliforniya Körfezi, birkaç Atlantik ve Pasifik Okyanusu bölgesi ve Akdeniz’de yaşayan popülasyonlar arasında sesler arasında farklılıklar gözlemlenmiştir.3
Kuzey Yarım Küre’de, erkekler yaklaşık 17,5 metre, dişiler 18,5 metre uzunluğundayken Güney Yarım Küre’de ise erkekler 19 metre ve dişiler 20 metreyken cinsel olgunluğa ulaşırlar. Kuzey Yarım Küre’de çiftleşme dönemi Aralık-Şubat, Güney Yarım Küre’de ise Mayıs-Temmuz aralığındadır. Gebelik yaklaşık 11 ay sürer ve sonunda yaklaşık 6-7 m uzunluğunda ve 1,0-1,5 ton ağırlığında bir yavru doğar. İkiz doğumları gözlemlenmiş olsa da genellikle sadece bir yavru doğar.4 Erkekler dişilerden daha hızlı büyür ancak büyümeleri daha erken durur. Ortalama yaşam süreleri tam olarak bilinmemekle birlikte, 80-90 yaşında bireyler raporlanmıştır.5
Uzun balinalar geçmişte balina avcıları tarafından yoğun bir şekilde hedef alındı. 1870’lerin başında başlayan modern ve gelişmiş avcılık faaliyetlerinin hedef türlerinden biriydi. 1985’te ticari balina avcılığına ilişkin durdurma kararı yürürlüğe girene kadar sömürü devam etti. Bunun yanı sıra insan kaynaklı gürültü, popülasyonlar üzerindeki gerçek etkisi belirlenmemiş olsa da uzun balinalar için potansiyel bir tehdit olarak kabul edilmiştir.6 Uluslararası Doğa Koruma Birliği’nin Kırmızı Listesi’nde yetişkin birey popülasyonu yaklaşık 100.000 olarak belirtilmiş ve tür “hassas” olarak sınıflandırılmıştır.
