İng. Victoria Land

Victoria Bölgesi, Doğu Antarktika’daki Ross Denizi (doğu) ve Wilkes bölgesi (batı) ile sınırlanan, Ross Buz Şelfi’nin batısında uzanan ve güneyde Darwin Buzulu’ndan (79°G) kuzeyde Cape Adare’ye (71°G) kadar 8°’lik bir enlem aralığını kapsamaktadır.¹ Victoria Bölgesi 72° 4’ güney ile 164° 8’ doğu boylamları arasında bulunmaktadır. Büyük ölçüde yüksek ve zirveleri buzullarla kaplı dağlar, bölgenin genel coğrafi görünümüne hakimdir.² Bu arazinin en yüksek noktası ise Transantarktika Dağları üzerinde yer alan 4166 metre rakıma sahip Minto Dağıdır.² Bu bölge 1841’de Sir James Clark Ross liderliğindeki bir İngiliz seferi tarafından keşfedilmiş ve Kraliçe Victoria’nın adı bu bölgeye verilmiştir.

Victoria Bölgesi jeolojik olarak oldukça önem arz eden bir araziyi teşkil etmektedir. Bölge büyük bir yarık sistemi tarafından bölünmüş ve bu yarığın tektonik hareketlerle yükseltilmiş kısmı ise Transantarktika Dağları’nı oluşturmuştur. Bu yarıkla bağlantılı olarak Ross Adası ve yakındaki anakaradaki büyük stratovolkanlar gelişmiştir. Transantarktika Dağları’nda, Neoproterozoik ve Paleozoik granitoidler ve bunların ana kayaları, kalın bir Devoniyen-Triyas tortul kayaç dizisi tarafından örtülmüş ve Jura dolerit eşikleri tarafından kesilmiştir.³ Miyosen ve sonraki volkanizma ürünleri de dahil olmak üzere, kuru vadiler ve Ross Denizi altındaki Eosen ile Holosen tortuları, buz tabakası ve buzul dalgalanmalarının kaydını halen korumaktadır. Bölge Paleozoik sırasında, şimdiki And Dağları’nın tabanındakine benzer yitim süreçleri ile 3000 km uzunluğunda bir dağ zincirini ve Antarktika’nın Ross Orojenezi’ni oluşturmuştur. Yine bu bölgenin önemli bir bölümü yüksek sıcaklık ve düşük basınç koşulları altında değişen derecelerde metamorfizmaya uğramış ve granitik kütleler tarafından kesilen kıvrımlı kaya serilerinden oluşmuştur.⁴ Güney Victoria Bölgesi’nde metamorfik kayaçlar, genel olarak kuzeybatı ve kuzeybatıya doğru yönelen kesimi boyunca kıvrım eksenlerine sahip bir dizi mermer, şist, meta volkanik ve ara gnaysları içermektedir.⁴ Bu kayalar, Skelton Buzulu’nun doğusunda ve Royal Society Range ve güneydeki kuru vadilerin eteklerinde ortaya çıkar. Kuzeye doğru bunların yerini gnayslar alır. Genel olarak kalk-alkalin bileşimli granitik intrüzyonlar tüm alanda lokal kütleler olarak mevcuttur. Kuzey Victoria Bölgesi’nin hemen tamamı ise granitik kayalardan oluşmuştur.⁴

Victoria Bölgesi’nin güney bölümünü oluşturan Güney Victoria arazisi tundra ekolojik bölgesi, gezegendeki en ekstrem ortamlardan biri olarak bilinen Kuru Vadiler de dahil olmak üzere, birbirine bağlı buzullardan yoksun geniş arazi alanlarına sahiptir. Ekolojik olarak bölgeye mineral topraklar ve açıkta kalan kayalardan oluşan geniş araziler hakimdir ve biyota büyük ölçüde mikrobiyal topluluklarla sınırlıdır.¹ Bu kesim Ross Denizi’nin güney ucunda yer alan ve güney ucundaki Ross Buz Sahanlığı’na bitişik olan ikinci en büyük Antarktika ekolojik bölgesidir.⁵ Bu bölge aynı zamanda iklimsel olarak nispeten daha sabit hava koşullarına sahiptir. Yıl boyunca sıcaklıklar ortalama -20 ºC dir. Bu soğuk koşulların yanında bölgenin siklonik hareketlerden nispeten uzakta bulunması ve Transantarktika Dağları’nın da etkisi ile yıllık 10 cm’den daha az yağış alarak oldukça soğuk, kurak ve güçlü radyasyon dengesine sahip soğuk bir çöl bölgesi olarak tanımlanmaktadır. ^6-7

Victoria Bölgesi’nde, Antarktika’daki ekosistem süreçleri, düşük sıcaklıklar, nem ve organik madde varlığı ve yüksek tuzluluk stresi gibi aşırı koşulların kombinasyonları tarafından kısıtlanmakta ve ekosistem süreçlerine katkıda bulunan organizmaların hem düşük çeşitliliği hem de biyokütlesi ile sonuçlanmaktadır. ^8-9-10 Bölgede var olan biyolojik yaşamın, aslında kayaların bünyelerinde yaşayan bakteri ve alglerden, donarak hayatta kalabilen ve daha sonra su varlığında hayata geri dönebilen tardigratlara kadar, bazı dikkate değer hayatta kalma stratejileri vardır. Son zamanlarda, moleküler çalışmalar, geniş bir mikrobiyal yaşam çeşitliliği ortaya çıkarmıştır. Bölgeden sadece 17 tür yosun kaydedilmiştir ve bu durum muhtemelen serbest su mevcudiyetinin düşüklüğü ile ilişkilidir.¹¹ Bölge üzerinde Likenler 91 tür ile yaygın olarak görülürken, omurgasız canlılık düzeyi çok daha azdır. Victoria Bölgesi üzerinde endemik türlerden olan Scottnema lindsayae dahil olmak üzere bölgede en yaygın olarak nematodların varlığı tespit edilmiştir.¹¹ Bölgenin kıyı kesimlerinde toplam tahmini 422.000 üreme çifti ile yedi Adélie pengueni (Pygoscelis adeliae) kolonisi vardır ve bu kolonilerin en büyüğü Cape Crozier’deki 270.000 üreme çifti ile bu toplamın yarısından fazlasını oluşturmaktadır.¹¹

Victoria Bölgesi’nin özellikle batı bölümünde yer alan Transantarktika Dağları’ndan kaynağını alan bölgedeki nispeten kuru vadilere doğru inen birkaç alp tipi buzul varlığı bulunmaktadır. Bu kesimlerde vadi yamaçları ve vadi boylarında buzullaşmalardan ve geçmiş paleobuzul dönemlerinden kalan moren tipi buzul tortulları varlıklarını sürdürmektedir.¹² Bugünkü koşullarda bu bölge temelde yukarıda da ifade edildiği üzere soğuk, kurak ve yüksek radyasyon dengesi nedeniyle buzullaşma koşullarının nispeten daha az görüldüğü ve buzullardan yoksun toprakların bulunabildiği ve kuru vadilerle bilinen bir yer olarak akıllarda kalmıştır. Yapılan araştırmaların sonuçlarına dayanarak, bu bölgedeki son birkaç milyon yıl içerisindeki buzullaşma süreçleri ve bu dönemde gerçekleşen olaylar en az beş ardışık evrede sınıflandırılabilir. Bunlar: (1) Tersiyer’de alpin buzullaşması: karada gelişen buzulların birleşerek Büyük Antarktika’nın buz tabakasını oluşturması; (2) buz tabakasından kaynağını alan buzullar tarafından vadilerin kesilmesi ve genişlemesi; (3) eşlik eden vadi buzullarının son geri çekilmesi, yoğun eriyik buzul suyu erozyonu ile beraber Wright ve Taylor vadilerinin deniz suları altında kalması; (4) Geç Pliyosen’den Pleyistosen sonlarına kadar olan evrede soğuma ve vadi oluşumlarının hızlanması ile vadiler boyunca yerel alpin tipi buzullaşmalar; (5) Yerel buzulların neredeyse dengede olduğu mevcut (Holosen) dönem, şeklinde temel buzullaşma ve bunların etkileri sınıflandırılabilir.¹²