İng. Vinson Massif

Vinson Masifi, Ronne Buz Sahanlığı’nın batı sınırında yükselen Ellsworth Dağları’nın en yüksek zirvelerini içeren bölümdür.¹ Masifin en yüksek zirvesi olan Vinson Dağı deniz seviyesinden 4892 m (78.53°G, 85.63°B) yükselerek aynı zamanda Antarktika kıtasının da en yüksek noktasını oluşturur. Vinson Masifi kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda 350 km uzanan Ellsworth Dağları’nın batı sınırında bulunur. Ellsworth Dağları Antarktika kıtasının en yüksek dağ sırasıdır ve coğrafi olarak iki bölüme ayrılır. Doğuya doğru akan Minnesota Buzulu daha yüksek olan kuzeydeki Sentinel Sıradağları’nı, güneydeki Heritage Sıradağları’ndan ayırır.² Sentinel Sıradağları Vinson Masifi’ni de içeren 4000 m’nin üstü yüksekliğe sahip bir dizi zirveye sahipken, Heritage Sıradağları’nın yüksekliği 2000 m’nin biraz üstüne çıkar. Ellsworth Dağları Antarktik Yarımadası’ndan Ross Buz Sahanlığı’na yapılan uçuş sırasında 1935 yılında keşfedilmiş, 1960’larda ABD Jeolojik Araştırma Kurumu (USGS) tarafından detaylı haritaları hazırlanmıştır.³ Vinson Dağı adını 1935-1961 yılları arasında ABD kongresinde görev yapmış olan ABD temsilcisi Carl Vinson’dan almıştır.¹ Vinson Dağı’nın zirvesine ilk defa 1966 yılında Nicholas Clinch liderliğindeki Amerikan Antarktika Dağcılık Seferi’nden bir grup ulaşmıştır.¹

Ellsworth Dağları bir zamanlar Güney Afrika’nın bitişiğinde yer alan Gondwana süper kıtasının paleo-Pasifik kenarı ve Doğu Antarktika’nın Weddell Denizi kıyısı boyunca yer alan arazinin bir bölümünü temsil ediyordu.^{4, 5} Bu sıradağlar Kambriyen’den Permiyen’e kadar çökelen sedimanların oluşturduğu kıvrımlı tabakalardan oluşur.⁶ Kambriyen ve Devoniyen’e ait tortul kayaçlar Trans Antarktik Dağları boyunca görülse de, fosil içerenleri yalnızca Ellsworth Dağları’nda görülür.⁷ Güneydeki Heritage Sıradağları’nda Kambriyen konglomeraları ve kireçtaşları baskın litolojiyi oluştururken, Sentinel Sıradağları’nda daha genç Kuvarsitler zirve hattında yer alır.⁵ Ellsworth Dağları’nın tortul istifinin asıl deformasyonunu geçekleştiren Ellsworth Orojenezi Geç Permiyen veya Erken Mesozoyik zamanda meydana gelmiştir.⁸ Sıradağların jeomorfolojik evrimi ilk olarak Kretase ve Senozoyik zamanlarda, bir akarsu vadisi modelinin gelişimini, sonrasında ise önce kıtasal buzullaşmayı ve ardından da orta derecede buzullaşmayı içerir. Bugün, Ellsworth Dağları’nın batısında Batı Antarktika Buz Örtüsü uzanmaktadır. Buz örtüsünün yüksekliği yaklaşık 2000 m’dir. Bu dağların doğusunda ise yüksekliği birkaç yüz metreyle sınırlanan Ronne Buz Sahanlığı uzanmaktadır. Ellsworth Dağları’nın ana sırt hattının doğusunda kalan çok sayıda vadi buzulu bulunmaktadır. Sıradağların batı sınırı ise oldukça dik bir şekilde buzul platosuna indiği için vadi buzulları daha sınırlıdır. Eski buzullara ait anakayadaki törpülenme sınırı sıradağların batısında güncel buz örtüsünün yüzeyinden 400-650 m yüksekte kazılmışken doğudaki güncel buzul yüzeyinden 1300-1900 m yüksektedir.⁵ Buzsuz olan yüzeylerde çoğunlukla kuru formda olmak üzere sürekli permafrost hakimdir.² Sıradağların iklimi dağın yüksekliği ve Ronne-Filchner Buz Sahanlığı’na olan yakınlığı tarafından kontrol edilir.² Yıllık ortalama hava sıcaklığı Transantarktik Dağları ve Ellsworth Dağları boyunca kıyı bölgelerinde -15 ile -20°C, kutup platosuna doğru -35°dereceyi bulurken, yıllık toplam yağış değeri 150-175 mm kadardır.²