Yer Bilimleri

Yüzey Şekilleri


İng. Landforms

Yer şekilleri yeryüzünün dikkat çeken özelliklerindendir ve her yerde oluşur. Yer şekillerinin boyutları, köstebek tepesinden dağlara ve hatta ana tektonik plakalara kadar değişirken, bu şekillerin ömürleri günlerden bin yıla ve hatta milyon yıllara kadar uzanır. 1 Yeryüzü dağlar, platolar ve ovalar gibi ana yer şekillerinin yanında vadi, yamaç, tepe, doruk gibi elemanter yer şekillerinin bir araya gelmesi sonucu oluşmuştur. 2

Litosfer yüzeyinde görülen ve çok kez topoğrafya şekilleri terimi ile de ifade edilen yer şekillerinin oluşum ve evrimi, karmaşık ve aynı zamanda değişken etken ve süreçlerin bir sonucudur. 3 Yer şekillerinin hangi etkenlere bağlı olarak oluştuklarını ve geliştiklerini W.M. Davis aşağıdaki formülle belirtmiştir. 4

Yer Şekilleri (Topoğrafya Şekilleri) = f (Yapı + Süreç + Zaman)

Yer şekilleri büyüklük ve biçim bakımından farklılık gösterir. Küçük dereler veya kum tepeleri gibi küçük ölçekli yapıların yanı sıra Mississippi Nehri veya Himalaya Dağları gibi büyük ölçekli yapıları da kapsamaktadır. Yer şekilleri bir dizi farklı zaman ölçeğinde gelişir. Bazı şekiller, örneğin bir heyelan gibi, oldukça hızlı (birkaç saniye, dakika veya saat içinde) gelişirken, dağ silsilesi gibi şekillerin oluşması milyonlarca yılı gerektirebilir. Yer şekillerinin gelişimi nispeten basit olabilir ve yalnızca birkaç süreci içerebilir veya çok karmaşık olabilir ve birden çok süreç ve aracının bir kombinasyonunu içerebilir. Yer şekilleri, ayrışma, erozyon ve çökelme dahil olmak üzere çeşitli yer yüzeyi süreçlerinden sürekli olarak etkilenen dinamik yapılardır. 5, 6, 7


Kaynakça

1 Huggett, R. J. (2015). Jeomorfolojinin temelleri. Nobel Akademik Yayıncılık.

2 Hoşgören, M. Y., 2010.Jeomorfoloji’nin ana çizgileri I. Çantay kitabevi.

3 Erinç, S., (Güncelleştirenler:Ertek, A., ve Güneysu, C.) 2000.Jeomorfoloji I. Der Yayınları.

4 Davis, W. M. (1899). The geographical cycle.The Geographical Journal, 14(5), 481-504.

5 MacMillan, R.A. and Shary, P.A., 2009. Landforms and Landform Elements in Geomorphometry.In: Hengl, T., Reuter, H.I., editörler, Geomorphometry-Concepts, Software, Applications. Developments in Soil Science, Cilt 33, Amsterdam, Elsevier, 227-254.

6 Etzelmüller, B. ve Sulebak, J.S., 2000. Developments in the use of digital elevation models in periglacial geomorphology and glaciology. Physische Geographie, 41, 35- 58.

7 Dehn, M. vd. 2001. Principles of semantic modelling of landform structures. Computers and Geosciences, 27, 1005-1010.


Yazarlar